Jedziemy na Sycylię
Serwis dla niewybrednych maniaków podróży :)

Pantelleria to wyspa o powierzchni 84 km2, na której znajduje się ok. 7 tys dammusi różnego rodzaju, zbudowanych do 1930 r, ponad 400 typowych pantelleryjskich ogrodów, ponad 5000 cystern, zbierających wodę deszczową, ponad 40 tys tarasów, utrzymywanych przez murki z kamienia stawiane bez zaprawy, ogromna ilość ścieżek, z których korzysta 6000 posiadłości ziemskich…

Dammuso to tradycyjny budynek mieszkalny na Pantellerii, według większości przewodników wprowadzony tu przez Arabów, podczas ich 400 letniego panowania na wyspie. Jednak największy znawca tej wyspy, Peppe D'Aietti za swoim ojcem, Angelo D'Aietti (Il libro dell'isola di Pantelleria)  dowiódł, że za przybycia Arabów (700-800 naszej ery) już od co najmniej kilkuset lat istniały pierwsze, primitywne budowle, może bardziej przypominające szopy czy ziemianki niż domostwa, ale posiadające główne cechy późniejszych dammusi:
- grube, czasem 2 metrowe ściany z bloków wulkanicznego kamienia, układane warstwowo bez użycia zaprawy (a secco)
- małe otwory drzwiowe i okienne o bardzo grubych murach, min. 50 a maks. 200 cm grubości
- dammuso ma z reguły jedno główne pomieszczenie (camera), oraz dwa mniejsze, otwarte na główną część (camerino i alcova)
- przykryte jest grubym masywnym kopułowym dachem (tyle kopuł ile pomieszczeń wewnątrz

Taka konstrukcja jak powyżej pozwala na utrzymanie wewnątrz stałej temperatury, chroni przed wiatrem a konstrukcja dachu umożliwia odprowadzanie wody i zbieranie deszczówki.

Typowe dammuso jest zbudowane z głównego pomieszczenia (camera), pokoiku (camerino) i alcova (pokój do spania). Drzwi wejściowe znajdują się wewnątrz konstrukcji z łukiem, w 2/3 grubości ściany, która ma do ok. 190 cm grubości. Konstrukcja ta jest przykryta kopułą, która wzmacnia ją i chroni przed podmuchami wiatru. Również pokój, alkowa i pokoik posiadają własne kopuły dachowe. Ściany nośne są zbudowane z miejscowego kamienia, często innego niż ten, z którego zbudowane są kopuły.

Jedyne, niewielkie okienko w krótszej ścianie głównego pokoju jest jedynym źródłem światła dla całego domu (poza drzwiami wejściowymi), jako że tak w pokoiku jak w alkowie nie ma okien. (w niektórych przypadkach w pokoiku znajdowało się maleńkie okienko umieszczone wysoko.

Alkowa połączona z głównym pokojem otwartym łukowatym wejściem była po prostu zasłonięta zasłoną, pokoik natomiast był używany jako sypialnia dla dzieci. W ścianie dzielącej te dwa pomieszczenia, w murze dokładnie naprzeciwko drzwi wejściowych znajdowała się często „nicchia”, czyli nisza, głęboka półka wycięta w grubej ścianie.

Pod koniec XIX wieku z typowo mieszkalnego przekształciło się dammuso w budynek gospodarski, służący także do pracy na roli oraz do zbioru winogron. Do głównego budynku zaczęto dobudowywać z boku oddzielne pomieszczenie z piecem i kuchnią, a także stajnię.

W XII i XIII wieku zaczęsto stawiać wiejskie dammusi w grupach, rozrzuconych w najbardziej żyznych i zacisznych miejscach oddalonych od morza, skąd można było oczekiwać niebezpieczeństwa. Typowe dammuso z tego okresu ma ok. 40 m2 powierzchni wewnętrznej, przeznaczone jest dla średniej rodziny 4-5 osobowej.

Stała temperatura, utrzymywana przez konstrukcję dammuso, a także samowystarczalność jeśli chodzi o wodę dzięki zbieraniu wody deszczowej przez wymyślny system kierowany z dachu aż do cysterny magazynującej wodę – to wszystko pozwalało prowadzić samowystarczalny poziom życia , który narodził się dzięki przystosowaniu do warunków morfologicznych i klimatycznych wyspy i stworzył najprostszą i najbardziej funkcjonalną konstrukcję jaką jest dammuso.

Typowe dammuso stało się charakterystyczną budową na całej powierzchni wyspy, często służyło w późniejszym okresie jako baza dla bardziej rozbudowanych budynków, które przez wieki rozwijały się w warianty typowego modelu dając architekturze wiejskiej na wyspie jej charakterystyczną tożsamość.

Poniżej przykłady dammuso: Penelope - oryginalne dammuso, wyremontowane przez Giulianę i Toniego na ich zdjeciach oraz na moich z 2018 r, pozostałe zdjęcia przedstawiają spotkane przez mnie dammusi podczas moich pobytów na wyspie w 2007, 2015 i 2018 roku. 

Wartość wody w tradycji Pantellerii

Jeśli turysta mieszka w typowym dammuso, wynajmowanym na wyspie, nawet jeśli dostępność wody jest zgodnie z umową zawarta w cenie, warto by nie marnował wody - dla mieszkańców wyspy  jest to zasada, którą się nabywa w dzieciństwie. Zbieranie wody deszczowej jest tradycją liczącą ponad 2 tys lat, podczas których pobudowano ponad 5 tys zbiorników – cystern różnej wielkości i kształtu. Prawie wszystkie one wystają z ziemi na ok. 1 do 1,5 metra, jest to uzależnione od wysokości kopuły. Ściany cysterny są impregnowane za pomocą „tufo” białego lub czerwonego materiału wulkanicznego, rozrabianego wapnem i ubijanego młotkiem. Zewnętrzna powierzchnia pokrywy jest pokryta „tufo”; woda deszczowa jest pobierana z dachu dammuso jak też z dachu samej cysterny. Średnio cysterna mieści 30 – 40 m3 wody. Niektóre dammusi mają do dyspozycji dwie albo trzy cysterny.

Nie masz uprawnień do komentowania